Módlmy się dwa razy, czyli korzystajmy ze śpiewników kościelnych
Śpiewniki religijne podobnie jak zbiory modlitw są powszechnie wykorzystywane przez wiernych. Znane jest powiedzenie, że ten, kto śpiewa pieśni Bogu, ten modli się dwa razy. Sztuka, w tym muzyka towarzyszy nam od zamierzchłych czasów, stanowiąc tym samym ważną dziedzinę kultury. Śpiewniki kościelne są specyficzną formą sztuki, gdyż oprócz funkcji praktycznej i gloryfikującej są namacalnym dowodem tradycji religijnej.
Jak powstawały pierwsze śpiewniki kościelne?
Śpiewniki kościelne w wersji drukowanej powstawały na przełomie wieku XV i XVI, gdy upowszechniła się ruchoma czcionka stworzona przez Johannesa Gutenberga. Najczęściej były to śpiewniki niemieckie tworzone razem z Pismem Świętym. Najstarszym drukiem zaliczanym do śpiewników religijnych jest graduał z Konstancji – miasta znajdującego się na południu Niemiec. Ciekawostką jest fakt, iż pierwsze śpiewniki kościelne pozbawione były zapisu nutowego. Średniowieczne śpiewniki religijne zawierały głównie zapis neumatyczny, charakterystyczny dla chorału gregoriańskiego.
Pierwsze polskie śpiewniki religijne
Polskie śpiewniki religijne zaczęły powstawać w połowie XVI wieku. Były to głównie protestanckie kancjonały, które wkrótce potem trafiły do indeksu ksiąg zakazanych. Na tej liście znalazły się śpiewniki religijne autorstwa Jana Seklucjana („Pieśni duchowne a nabożne” oraz „Pieśni chrześcijańskie”), Walentego z Brzozowa („Kancyjonał albo księgi chwał boskich”) i Piotra Artomiusza („Cantional, To jest Pieśni krześciańskie ku Chwale Boga w Troycy jedynego y pociesze Wiernych jego”). W późniejszym okresie, przypadającym na XIX i XX wiek największą popularnością cieszyły się śpiewniki religijne ks. Michała Mioduszewskiego, Teofila Klonowskiego i Jana Siedleckiego.
Śpiewniki religijne wyznacznikiem kultury ludowej
Wielu autorów tworzyło śpiewniki religijne, będącymi zbiorami pieśni charakterystycznych dla danego rejonu geograficznego czy kulturowego. W wielu polskich śpiewnikach kościelnych możemy odnaleźć wpływy pochodzące z rejonów Ukrainy i Białorusi, czyli Kresów Wschodnich. Jednym z najcenniejszych dzieł jest wielotomowe wydanie monografii etnograficznej Oskara Kolberga pt. „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”.
Śpiewniki kościelne stosowane w liturgii
Śpiewniki kościelne wykorzystywane są między innymi w liturgii. Zawierają one wiele pieśni dostosowanych do każdego okresu w roku liturgicznym. W śpiewnikach kościelnych znajduje się wiele utworów chętnie śpiewanych przez wiernych, w tym pieśń „Pan Jezus już się zbliża”, która śpiewana jest najczęściej w czasie komunii świętej. W śpiewnikach kościelnych znajdziemy również pieśń „Boże, coś Polskę”, śpiewaną głównie podczas mszy za ojczyznę sprawowanych w okresie PRL przez ks. Jerzego Popiełuszkę.
Śpiewniki religijne na różne okazje
Śpiewniki religijne możemy wykorzystywać także w naszych domach. Pozwolą one na wspólne celebrowanie okresu Świąt Bożego Narodzenia czy Wielkanocy. Śpiewniki religijne zawierają przede wszystkim kolędy – „Dzisiaj w Betlejem”, „Jezus malusieńki” czy „Pójdźmy wszyscy do stajenki” to tylko niektóre z nich. Śpiewniki kościelne stwarzają możliwość nauki dzieci wielu pieśni i kolęd, na przykład w okresie adwentu.
